Merhaba Gündem okurları
Ben burda yazarlığa başlamadan önce Hüseyin Bey'e başvurumda şunu belirtmiştim. Yazılarım edebiyat, şiir, sanat ve kültürle alakalı olucaktır. Şimdiye kadar yazdıklarımda bunların dışına çıkmamaya çalıştım, çıkmaya da niyetim yok. Bu yazımda da bundan öte bir niyetim olmadığını belirteyim.
'Siyaset siyasetçilerin işidir' şiarıyla yaşayan ve mümkün olduğunca da siyasete karışmamaya çalışan biriyim. Bunları baştan belirtmek istedim.
Bugünkü yazımda size yıllardır kime yazıldığı tartışma konusu olan bir türkünün açıklamasını yapmak istiyorum. Kendi içinde siyasi olabilir ama sonuçta türkü veya şiir yine kültürdür, edebiyattır. Edebi yazılar da çok zaman mecaz içerdiği için türlü türlü açıklamalarla yoruma açık olur. Sizlere yazıma konu olan Aşık Mahsuni'nin 'Bana dönek demiş itin birisi' türküsünü açıklamaya çalışacağım. Kaynağım Mahsuni'nin uzaktan yeğeni olur ve ozanlık adına gençliğinde onun yanında bulunmuş ve yetişmiş birisidir. Mahsuni'yi çok iyi tanıyıp, objektif olarak bana sohbetlerimizde uzun uzun anlatmıştır, yeri gelmiş eleştirmiş, yeri gelmiş övmüştür.
Öncelikle konuya bahis türkümüzü yazalım:
Bana dönek demiş itin birisi
Açığım ney imiş sor hele hele
Eli çatlamamış, ayı irisi
Gel bizim köylerde dur hele hele
Bir yığın kitabı yığmış önüne
Sinek konsa korkar tatlı canına
Hippi yosmasını almış yanına
Pehlivanlık yapar gör hele hele
Köylüden yanadır toprak görmemiş
Viskiden gayrıya dudak sürmemiş
Ömür boyu serçe bile vurmamış
Ordu yıkacakmış ker hele hele
Yiğittir ölüsü dağlarda kalan
Yiğittir yiğidin öcünü alan
Soytarıdan yiğit olurmu ulan
Sen bizim dağlara gir hele hele
Bu herifin önü sonu ayandır
Anlayana benim sözüm beyandır
Senden korkan hayvan oğlu hayvandır
Gel de Mahzuni'yi vur hele hele
Aşık Mahsuni Şerif
Mahsuni başta olmak üzere, sonradan çeşitli sanatçılar bu türküyü okumuştur. Son zamanlarda da youtube sitesinde meşhur olmuştur bayağı, içerdiği sert sözlerden dolayı. Edebi olarak hiciv denir bu tarza, ozanlıkta taşlamadır. Genellikle bir şahısa yapılır bu taşlama. Söz konusu türküde birisine yapıldığı apaçık ortada. Tartışma konusu olan ise bu türkünün kime yazıldığıdır. Herkes bu soruyu sorar ve tartışmasını yapar. Bu tartışmalarda en çok ismi geçen Abdullah Çatlı olur. Sol kesim Çatlı'yı sevmediğinden dolayı hemen de kabul eder bunu. Dayandıkları nokta da Mahsuni'nin bir Kayseri konserinde Çatlı'dan aldığı bir tehditmiş. Bahsi geçen diğer isimler ise Arif Sağ ve Süleyman Demirel'dir. Gelin görün ki bu isimlerin hiç biriyle alakası yoktur bu türkünün.
Bu türkü hakkında öğrendiğim şunlardır, ki sözlerine de bakarsak bunu apaçık teyit etmiş oluruz:
Bu türkü 1978 de yapılıyor. Sağ ve sol çatışmalarının bayağı kızıştığı zamanlar yani. Mahsuni'nin sol görüşlü olduğu da apaçık ortada. Lakin sol kesim o zamanlar fraksiyonlara ayrılmaya başlıyor. Bu fraksiyonlardan bir tanesi kendini aydın sananlardan, devleti ve orduyu silahlı olarak da devirmeye çalışanlardan oluşuyor. O zamanlarda Mahsuni sanatçı olarak göz önünde tabiki ve solcu olduğu belli. Mahsuni'ye gel bize katıl diyor bu fraksiyon. Mahsuni bunu reddediyor çünkü solcu olsa da, sosyalist görüşe sahip olsa da, vatanını seven birisidir Mahsuni, belki siyasi olarak bu görüşe sahip ama vatana ve millete bir zarar gelmesini istemiyor asla. Bu yüzden reddediyor bu teklifi. Bunun üzerine o fraksiyon medyada Mahsuni hakkında 'dönek' diye bir demeç veriyor, solculuktan döndü deniyor yani. Mahsuni bu olaylar üzerine yazıyor. Gelin beraber yapalım analizini:
Bana dönek demiş itin birisi
Açığım ney imiş sor hele hele
Eli çatlamamış, ayı irisi
Gel bizim köylerde dur hele hele
(Dönek denildiğine kızıyor, eli çatlamamış yani tarlada bağda bahçede hiç çalışmamış, elleri nasırlanmamış kişiler, sonra da işçilikten halkçılıktan bahsederler bu kişiler)
Bir yığın kitabı yığmış önüne
Sinek konsa korkar tatlı canına
Hippi yosmasını almış yanına
Pehlivanlık yapar gör hele hele
(o aydınların halini ortaya koymak adına yazılmış bir kıta, onların halini anlatıyor)
Köylüden yanadır toprak görmemiş
Viskiden gayrıya dudak sürmemiş
Ömür boyu serçe bile vurmamış
Ordu yıkacakmış ker hele hele
(ilk kıtadakini tekrarlar mâhiyetinde köylüden yanadır toprak görmemiş diyor, aydınlık nâmına, lüksden vazgeçmeyip viskiden gayrısını içmemiş. Türküde çok önemli bir şekilde Abdullah Çatlı'ya yazılmadığı belli olan iki mısra. "Ömür boyu serçe bile vurmamış, ordu yıkacakmış ker hele hele". Abdullah Çatlı bilindiği gibi çok kişiyi öldürmüştür, orduya da karşı değildi hatta Susurluk olayında belli olduğu gibi devlet adına çalışıyordu, çalıştığı devletin ordusunu mu yıkacak bu adam? Bahsi geçen yine o kendini aydın sananlar, orduyu yıkıp devlet düzenini değiştirmeye çalışanlar yani., 'ker' Maraş ve bazı diğer yörelerimizde eşek anlamında kullanılır)
Yiğittir ölüsü dağlarda kalan
Yiğittir yiğidin öcünü alan
Soytarıdan yiğit olurmu ulan
Sen bizim dağlara gir hele hele
(bazı kişilerin yanlış anlayacağı gibi değil bu sözler, içinde dağlarda ölmek geçiyor ya hemen bunu örgüte dayandırmaya çalışanlarda var bu tartışmalarda. Mahsuni bilindiği gibi Maraş'ın ilçesi Elbistan'a bağlı Berçenek köyünde dünyaya gelmiş. Maraş'ın kendisinden başlayarak Elbistan'a bir yol gider, o yoldan giderken özellikle çok iyi görürsünüz, ben geçen sene gittim gördüm oraları, o bölgeler çok dağlıktır ve çok güzel bir yapısı vardır. Mahsuni yiğitliği büyük bir ihtimalle oralarda yaşayan ve ölen insanlara yakıştırıyor, bunu bir çok ozan kendi memleketi için yapar. Bir çoğumuz memleketimiz sorulunca demez miyiz 'yiğidin harman olduğu yerden'diye. Buda öyle bir şey. Şehirde lüks hayat içinde yaşayıp ölmek değil, kırda bayırda zor hayatı yaşayıp ölmeye yiğitlik diyor Mahsuni. Neden böyle bir kanıya varıyorum da çok kişi gibi bunu eli kanlı bir örgüte bağlamıyorum? Dediğimiz gibi bu türkü 78'de yapılmış, o adını bile yazıma almamaya çalıştığım eli kanlı örgüt '84 te ortaya çıktı, bu yüzden olasılığı bile yok)
Bu herifin önü sonu ayandır
Anlayana benim sözüm beyandır
Senden korkan hayvan oğlu hayvandır
Gel de Mahzuni'yi vur hele hele
(son olarak Mahsuni tehdit edenlere hodri meydan diyor)
Türküleri, şiirleri ve edebiyatı doğru okumak gerek. Gördüğünüz gibi bir türküden tarih adına neler çıkabiliyor. Gerçek sanatkar yaşadığı dönemi sanatında açık veya gizli olarak yansıtabilendir. Mahsuni'nin usta bir ozan, bir halk aşığı olduğuda su götürmez bir gerçek.
Doğru, doğru anlatıldıkça doğrudur. Kendi ideolojini, dünya görüşünü savunma adına başkalarının doğrularını eğip, büküp sunmaya doğru konuşmak denmez.
Uzun lafın kısası olarak şunu demek istiyorum, bir edebî yazıyı okurken, dinlerken bir de ideolojik olarak değil de, tarihsel, edebî ve coğrâfî olarak algılamaya çalışın, göreceksiniz ki ideolojiniz ne olursa olsun, o sözlerden daha çok haz ve bilgi alıcaksınız.
Saygılarımla
Ufuk Demirsoy
ufuk.demirsoy@gmail.com
01/08/2009
