Küresel piyasalardaki dalgalanmanın ardından hükümet nakit akışını sağlamak için, gurbetçilerin paralarını Türkiye'ye getirdiklerinde alınan vergiyi kaldırmaya hazırlanıyor.
Konuyla ilgili çalışmalar sürerken, kasası dolduğu gerekçesiyle işçi dövizlerini önemsemeyen Merkez Bankası'nın, gurbetçinin birikimine sırt çevirdiği ortaya çıktı.
Yurtdışındaki bankalarda tasarruflarını Merkez Bankası'nın Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat Hesabı'nda tutan binlerce gurbetçi, parasını çekmek zorunda kaldı. Altı yıl öncesine kadar Euro'ya iki yıl vadeli yüzde 7,5 faiz veren Merkez Bankası, 2008'de bu rakamı yüzde 1'e indirince gurbetçi de Alman bankalarının yolunu tuttu.
Avrupa'nın farklı ülkelerinden önceki yıl 1 milyar 268 milyon dolar, geçen yıl 1 milyar 450 milyon dolar, bu yılın ilk sekiz ayında da 890 milyon dolar bu hesaptan çekildi. Son üç yılda yaklaşık 3,5 milyar dolarlık birikim, yurtdışındaki yabancı bankalara aktarılmış oldu. Merkez Bankası'nın kredi mektuplu döviz tevdiat hesabında 2004 yılında 18,4 milyar dolar bulunurken, bu rakam yılın ilk altı ayında 16,2 milyar dolara geriledi.
Yetkililer anaparadan çıkış olduğuna dikkat çekerek, kur farkı ve faize rağmen mevduatın artmadığını vurguladı. Merkez Bankası'nın uygulamasını eleştiren finans kesimi temsilcileri, birçok gurbetçinin küresel krizin etkisi sebebiyle parasını, daha fazla faiz veren diğer bankalara kaydırabileceğine dikkat çekti.
Bir yetkili, "Yüzde 1'lik faiz, 16-17 milyar dolarlık birikimi elde tutmak için çok düşük bir oran. Yıllık 1 milyar doları aşan bir çıkış önümüzdeki günlerde daha da hızlanır." dedi.
Yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının birikimlerini çekmek için oluşturulan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat Hesapları'nda biriken gurbetçinin tasarrufu, faiz politikası sebebiyle bir türlü artmıyor. Bu hesap Merkez Bankası'nın muhabirliğini yapan Citigroup, Commerzbank, Deutchebank, Barclays Bank, HSBC, Societe Generale, BNP Paribas gibi Avrupa'nın önde gelen bankalarının yanı sıra İşbank ve Ziraat Bankası'nın yurtdışında bulunan iştirakleri tarafından açılıyor.
Gurbetçi birikimini buraya yatırdığında para Merkez Bankası'nın hesaplarına geçiyor. En az bin Euro, dolar, sterlin ve iki bin İsviçre Frangı ile açılan bu hesapta para iki yıllığına yatırılıyor. Mart 2006 tarihinde yapılan değişiklikle, bir yıl vadeli Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat hesabı açılmıyor. Yurtdışında kamu görevlisi olarak bulunan kişilerin hesap açtırabilmeleri için yurtdışında oturma veya çalışma iznine sahip olmaları gerekiyor.
Ancak diplomatik pasaport sahiplerinin mezkur pasaportlarında yazılı yurtdışındaki görev yerleri ve unvanlarının yurtdışında oturma veya çalışma iznine sahip olduklarını göstermeleri halinde pasaport haricinde ayrıca bir belge istenmiyor. TC vatandaşlığından çıkartıldığı tespit edilen kişiler adına yeni hesap açılmıyor.
Yurtdışında ikamet eden oturma veya çalışma izni ya da hakkı bulunan geçerli Türkiye Cumhuriyeti Kimliği'ne (TC Pasaportu, TC Nüfus Cüzdanı) veya 'Belge'ye sahip gerçek kişiler Merkez Bankası nezdinde Kredi Mektuplu Döviz Tevdiat ve Süper Döviz Hesabı açtırabiliyor.
Merkez Bankası, işçi dövizlerine de kapıyı kapamıştı
Son yıllarda yakalanan istikrar sayesinde Merkez Bankası'nın kasası dolunca, banka gurbetçilere sırt çevirmişti. Özellikle kriz dönemlerinin kurtarıcı olarak görülen yaklaşık 15 milyar dolarlık gurbetçi dövizine ihtiyaç kalmadığı için bu paraya ödenen faizleri son beş yılda yaklaşık üç kat azaltmıştı.
Faizlerin yüzde 7,5 seviyesinden yüzde 2,75'e kadar gerilemesiyle birlikte en büyük döviz gelirini oluşturan ve yıllık 5 milyar doları aşan bu kalem 1 milyar doların altına geriledi. Gurbetçi vatandaşların kendi ülkelerine getirdikleri bu paraların dünya genelindeki büyüklüğü resmi rakamlara göre 300 milyar dolar. Gayri resmi büyüklük ise 500 milyar dolar.
Bu dövizler özellikle Afrika başta olmak üzere bazı ülkelerin gayri safi milli hasılalarının yarısına kadar yaklaşıyor. Sayıları 5 milyona yaklaşan yurt dışındaki Türk işçileri, geçen yılın ilk dokuz ayında yurda 849 milyon dolar göndermişti.
Merkez Bankası verilerinden yapılan hesaplamaya göre yurtdışındaki işçilerin kırk beş yılda Türkiye'ye gönderdiği toplam rakam yaklaşık 75 milyar dolara yaklaştı.
Kaynak:Zaman/Avrupa/ERCAN BAYSAL ANKARA
