9 Eylül 2008'de AB Dönem Başkanı Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, AB Komisyonu Başkanı Jose Manuel Barroso, Ukrayna Cumhurbaşkanı Victor Yushchenko ve AB Ortak Dış Politika ve Güvenlik Yüksel Temsilcisi Javier Solana'nın katılımıyla Paris'te gerçekleştirilen AB – Ukrayna Zirvesi'nde taraflar arasında 2009 yılının ortalarında sonuçlandırılacak bir Ortaklık Anlaşması imzalanması kararlaştırıldı. Müzakereleri halen devam eden Ortaklık Anlaşması, 2005 yılından beri yürürlükte olan AB – Ukrayna Eylem Planı'nın yerini alarak taraflar arasındaki işbirliğini 4 ana faaliyet alanı çerçevesinde derinleştirecek:
 
- Siyasi Diyalog, Savunma ve Dış Politika
 
- Adalet, Özgürlük ve Güvenlik
 
- Ekonomik ve Sektörel İşbirliği
 
- Kapsamlı bir Serbest Ticaret Alanı kurulması
 
Zirve sonrasında yayımlanan bildiride, Ukrayna'nın AB ülkeleri ile ortak bir tarih ve ortak değerler paylaşan bir Avrupa ülkesi olduğu ilk defa belirtilirken imzalanacak yeni anlaşmanın AB-Ukrayna ilişkilerinde "daha ileri gelişmelere" yolu açık bıraktığı ifade edildi. Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, Ortaklık Anlaşması'nın 2009 yılında imzalanmasını öngördüklerini belirterek bunun üyelik anlamına gelmediğini ancak hiçbir olasılığın da önünü kapatmadıklarını söyledi.

Bildiride ayrıca 2007 seçimlerinden demokrasi adına başarıyla çıkan ve 2008 yılında Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyesi olan Ukrayna'nın AB ile olan ilişkilerini iyi yönde sürdürebilmesi için politik ve ekonomik istikrarı yakalaması, anayasal reformlara ağırlık vererek hukukun üstünlüğü ilkesine olan bağlılığını ispat etmesi gerektiği belirtiliyor. Zirvede tartışılan diğer konular arasında şunlar yer alıyor:

Güvenlik ve Dış Politika
Rusya-Gürcistan krizinin bölge üzerindeki etkilerinin de ele alındığı zirvenin sonuç bildirgesinde, tarafların, şiddet ve Rusya'nın oransız tepkisi ile sonuçlanan kriz nedeniyle endişeli oldukları ve Gürcistan'ın ulusal bağımsızlık, egemenlik ve toprak bütünlüğüne riayet edilmesi gerektiği belirtildi. Egemenlik, toprak bütünlüğü ve sınırların bölünmezliği prensiplerine bağlılıklarını yineleyen taraflar bu konudaki siyasi uyumları ve işbirliğinden duydukları memnuniyeti ifade ettiler. Ukrayna'nın AB'nin dış politika alanındaki tutumuyla paralel bir tutum sergilediği ve kriz yönetimi alanındaki işbirliğinin artarak devam etmesinin arzu edildiği belirtildi.

Enerji
AB ve Ukrayna'nın enerji alanındaki çıkarlarının birbiriyle doğrudan bağlantılı olduğu belirtilen bildiride Ukrayna'nın AB Enerji Topluluğu Antlaşması'na katılımına yönelik müzakerelerin yakın zamanda başlayacak olması ve Ukrayna elektrik ağının Avrupa elektrik ağına bağlanması için hazırlık çalışmalarına başlanmasından duyulan memnuniyet ifade edildi. Ukrayna üzerinden güvenli ve şeffaf bir enerji transiti sağlanması için işbirliğinin artırılması ve 2005 yılında imzalanan AB – Ukrayna Enerji İşbirliği Mutabakat Anlaşması'nın uygulanmasına devam edilmesi kararlaştırıldı.

Adalet, Özgürlük ve Güvenlik
Ukrayna vatandaşlarının AB ülkelerine girişini düzenleyen vize işlemlerinin kolaylaştırılması için, AB ve Ukrayna arasındaki Vize Kolaylığı ve Geri Kabul Anlaşmalarının etkin bir biçimde uygulanması gerektiğinin altı çizilen zirvede, kısa süreli seyahatler için en kısa zamanda bir Vize Serbestisi Diyaloğu başlatılmasına ve bölgedeki yerel sınır geçişleri konusunda işbirliğinin artırılmasına karar verildi.

Ticaret ve Ekonomi
Ortaklık Anlaşması ile kurulması planlanan Serbest Ticaret Alanı'nın, Ukrayna'nın AB iç pazarıyla kademeli olarak bütünleşmesine büyük katkı sağlayacağı belirtilen zirvede, mali piyasalar ve hizmetler alanındaki düzenlemelerin birbiriyle yakınlaştırılmasına ve taraflar arasında "Avrupa Küçük İşletmeler Şartı" temelinde bir işletmeler politikası diyaloğuna başlanmasına karar verildi.

EKONOMİK ve TİCARİ İLİŞKİLER
Rusya'dan ayrılarak bağımsızlığını ilan ettiği 1991 yılından itibaren AB – Ukrayna arasındaki ticari ilişkiler güçlenerek devam etti; zaman içine AB, Ukrayna'nın en büyük ticaret ortağı olan Rusya'nın önüne geçti. AB genişleyip yeni üye ülkeleri içinde dahil ettikçe Ukrayna ile olan ticaret de giderek arttı. Ticari ilişkilerin güçlenmesi Ukrayna'nın AB yasal düzenlemelerine uyum sağlaması gerekliliğini güçlendirdi. Ukrayna'yı AB ekonomisine yakınlaştırmanın en kolay yolunun Ukrayna'daki iç reformları teşvik etmek olduğundan hareketle AB, Ukrayna'yı Komşu Ülkeler Politikası'na dahil etti ve böylece Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması imzalanarak Ukrayna'da gerçekleştirilecek reformların çerçevesi çizilmiş oldu.

2006 yılı itibariyle Ukrayna'nın AB25 ile toplam ticareti yaklaşık 26,6 milyar € olarak gerçekleşti. AB'nin toplam ithalatı içinde Ukrayna'nın payı %26 iken Ukrayna'nın AB'den ithalatı %43 seviyesinde. Ukrayna'nın AB'ye ihraç ettiği ürünler arasında tarım ürünleri, enerji, kimyasallar ve makine yer alıyor. AB'nin Ukrayna'ya ihraç ettiği başlıca ürünler ise ulaşım teçhizatları, tekstil, kimyasal maddeler ve makine. AB Ukrayna'nın en önemli ticaret ortağı olmasının yanı sıra doğrudan yatırımlar alanında da birinci sırada yer alıyor. 2006 yılında AB25'ten Ukrayna'ya yapılan doğrudan yatırım tutarı 5,5 milyar € olarak gerçekleşti.

1998 yılında yürürlüğe giren Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması aynı zamanda ekonomik ve ticari ilişkileri de düzenliyor. Diğer taraftan, Ukrayna'nın 16 Mayıs 2008'de Dünya Ticaret Örgütü'ne (DTÖ) üyeliği ile sonuçlanan süreç de birçok ekonomik reformun gerçekleştirilmesini sağladı. AB, özellikle ülkedeki ekonomik reformları destekleyecek ve daha istikrarlı ve öngörülebilir bir ekonomiye kavuşmasını sağlayacak olması nedeniyle Ukrayna'nın DTÖ üyeliğini başvuru sürecinden itibaren destekledi. DTÖ üyeliğiyle Ukrayna piyasalara erişim serbestliği, tarımda, sanayi ürünlerinde ve hizmetler sektöründe ayrımcılığın kaldırılması ve fikri mülkiyet haklarına uyum gibi birçok taahhütte bulundu.

Mart 2007'de AB ve Ukrayna arasında Serbest Ticaret Anlaşması (STA) imzalamak üzere görüşmelere başlandı. Oldukça hızlı bir şekilde ilerleyen müzakerelerin Jose Manuel Barroso Başkanlığındaki mevcut Komisyon'un görev süresi dolmadan önce 2009 yılında sonuçlandırılması öngörülüyor. Ortaklık ve İşbirliği Anlaşması temelinde 2005 yılında hazırlanan Eylem Planı da AB ile Ukrayna arasındaki ekonomik işbirliğinin derinleştirilmesini ve bir Serbest Ticaret Alanı oluşturulmasını hedefliyor.

9 Eylül'de Paris'te gerçekleşen AB – Ukrayna Zirvesi öncesinde BUSINESSEUROPE ve Ukrayna İşverenler Konfederasyonu (Confederation of Employers of Ukraine) AB Komisyonu Başkanı Barroso'ya ortak bir mektup göndererek, Avrupa ve Ukrayna iş dünyasının aradaki ekonomik ilişkilerin derinleştirilmesini istediklerini ve bu açıdan Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmasını desteklediklerini bildirerek, Ukrayna hükümetini bu konuda daha hızlı ve kararlı bir şekilde ilerlemeye davet ettiklerini açıkladı. Mektupta yer alan diğer öneriler:
 
• Görüşmeleri süren STA mali hizmetler, telekomünikasyon, profesyonel hizmetler, ulaşım ve hızlı posta hizmetlerini de kapsamalıdır.
 
• Yatırım ortamı saydamlaştırılmalıdır. Yatırımlar, birinci yılından itibaren Katma Değer Vergisi iadesi uygulamasına dahil edilmelidir.
 
• STA fikri mülkiyet haklarıyla ilgili uluslararası anlaşmaların imzalanması ve uygulamaya konulmasına yönelik taahhütler içermelidir.
 
• STA, kamu mal alımlarında saydamlık konusunu içermelidir. Ukrayna kamu mal alımları mevzuatını AB'yle uyumlaştırmalıdır.
 
• Ticarette anlaşmazlıkların çözümü için bir makam kurulmalıdır.
 
• Lojistik ve ulaşım sorunlarını çözmek için AB ve Ukrayna işbirliği içinde çalışmalıdır. 
 
www.tusiad.org

Dilek İştar Ateş, Ender Mersin TS/BXL/ 08-07 11 Eylül 2008