Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde sıkça şu konuşmayı duyuyorsunuz:

"Saat kaç?"
"12."
"Pekin saatiyle mi, Sincan saatiyle mi?"
Pakistan, Afganistan ve Kazakistan'a komşu olan bu bölge, Çin'in en batı ucunda yer alıyor ama taa doğudaki Pekin'le resmen aynı zaman diliminde.
Fakat Sincan'daki otel ve iş yerlerinde bazen iki saat bulunuyor - çünkü Sincan'ın bir de gayri resmi bir zaman dilimi var; Pekin'in iki saat gerisinde.
Aslında mantıklı da öyle olması, çünkü o zaman hava gece 10.30'da değil, 8.30'da kararmış oluyor. Ve 8.00'de değil, 6.00'da aydınlanıyor.
Kafa karıştırıyor
Ama kafa da karıştırıyor doğrusu.
- Urumçi'ye uçak ne zaman?
- 1'de.
- Pekin saatiyle mi, Sincan saatiyle mi?
- Pekin saatiyle tabii. Uçak ve trenler her zaman Pekin saatine göre işler. Ama otobüsler Sincan saatiyle kalkar.
- Sabah okula kaçta gidiyorsunuz?
- 8'de.
- Pekin saatiyle mi, Sincan saatiyle mi?
- Okuluna göre değişir. Eğer Çin okuluysa, Pekin saatiyle 8'de. Uygur okuluysa, Sincan saatiyle 8'de, yani iki saat sonra. Karışık bir okulsa, yine Pekin saatine bakılır.
Bunları bana, İpek Yolu'ndaki eski Kaşgar kentini gezmeye çıkarken, gülüp eğlenerek anlatıyorlar.
Kaşgar'da camiler, geleneksel çayhaneler, dar sokaklar, mavi çinili briket evler, zarif ahşap balkonlar ve dünyada hiçbir yerde görmediğim kadar çok kavun satıcısı var.
Sokaklardan biri, yalnızca müzik aletleri satan dükkanlarla dolu: Çoğu da iki telli, uzun saplı yerel sazlar satıyor.
Bu dükkanlardan birinde 30'lu yaşlarda güleryüzlü bir adam olan Muhammed Emin bu sazı benim için çalıyor.
Sağ eli telleri hızlı hızlı çekiştirirken, sol eli sazın sapındaki 16 perdenin üzerinde uçuşuyor, bir sevda şarkısının karmaşık akorları ve melodisini yaratıyor.
Uygur dili
Uygur dili, Türki dillerden. Sözcüklerden bazıları, modern Türkçe ile aynı: Bir, iki, üç, dört, beş örneğin...

Uygurlar dillerini konuşan bir yabancı duyunca çok seviniyor
Bunlara bir de "Merhaba" anlamına gelen "Yakşimisiz" ile, teşekkür etmek için "rahmet"i ekleyin, bir yabancıya yetecek dağarcığa ulaşmış olursunuz.
Dükkanlarda, çayhanelerde ya da sokakta bunları kullandığınız anda, sihirli bir parola kullanmışsınız gibi oluyor.
Mahkeme duvarı gibi bakan yüzler geniş bir gülümsemeyle aydınlanıyor, çocuklar kıkırdamaya başlıyor. Zaten Sincan sıcak ve sevecen bir yer.
Çinli yetkililer Kaşgar'ı tek başıma gezmeme izin vermişti. Ne zaman ve nasıl ayrılacağıma da karışan olmadı.
Seyahat
Urumçi'ye kadar uçağa bindim, oradan da trene. "Sert sınıf"la.
Aslında sert falan değil. Kompartımanlara yumuşak sınıfta dört ranza koyuyorlar, sertte altı. Ama her ikisinde de yolculara birer yastık ve tertemiz beyaz yorganlar veriyorlar.

Kaşgarı tek başıma gezmeme izin verildi
Diğer fark ise sert sınıfta kompartımanlar ile koridor arasında kapı olmaması. Yani pek özel alanınız olmuyor ama kesinlikle daha eğlenceli!
İnsanlar birbiriyle konuşuyor, yemeklerini paylaşıyor, bir aşağı bir yukarı yürüyor ve kağıt oynuyorlar.
Bavullarımı üstteki ranzaya yerleştirir yerleştirmez, Miao Miao benimle konuşmaya başlıyor. Simsiyah gür saçlarla çevrili sevimli yüzünü, yan sıranın orta ranzasından çıkarıp, "Hello" diyor. 19 yaşındaki bir konservatuar öğrencisiymiş.
Yolculuğumuz 21 saat sürüyor. Kazakistan sınırındaki Urumçi'den, coğrafi açıdan Çin'in tam göbeğinde yer alan Lanju'ya...
Yolculuğumuzun çoğu, Gobi Çölü'nün batı kesimindeki haşin çorak topraklarda geçti. Ve turuncu mu turuncu bir günbatımı, yerini gecenin karanlığına bırakırken, Miao Miao bizi şarkılarıyla eğlendirdi.
Önce Mozart'ın Figaro'nun Düğünü operasından bir arya söyledi, İtalyanca... 20-30 yüz ranzalarından dışarı uzanıp onu seyretti, dinledi. Herkesten alkış aldı.
Sonra geleneksel bir Çin türküsü söyledi Miao Miao: Yasemin Çiçeği. Koridorun her iki yanından sesler, inceden inceye ona katıldı.
Basın özgürlüğü
Çin, Olimpiyatlar boyunca gazetecilere ülkede istedikleri gibi seyahat etme ve isteyen herkesle röportaj yapma özgürlüğü tanıdı.
Ben de bu özgürlüğün tadını çıkardım. Evet, Olimpiyat basın merkezinde bazı internet sayfalarına giriş engellenmiş durumda. Ama bu, Olimpiyat Oyunları'nın dünyaya duyurulmasını engelleyecek bir şey değil.
Ve gerçek Çin, basın merkezinde de değil. Gerçek Çin son derece karmaşık ve değişken.
Ve insan hakları ihlallerinin yanı sıra sevgiyle, mutlulukla, cömertlikle, hoşgörüyle, güçlü aile bağlarıyla, mütevazı bir refahla ve müthiş bir ekonomik ilerlemeyle de dolu...