Uzun zaman oldu yazmayalı yine. Yazacak çok şey var elbette. Bu konuda okurlarımın tepkisini alıyorum bu günlerde.
Hangisinden başlasam diye düşünürken Avrupa’nın borç sorunu geldi aklıma.
Küçükken rahmetli dedem Türkiye’de beni bakkala sıkça yanında götürürdü. Ben her defasında bakkalın kasası yanında bir küçük defterin olduğunu dikkatimi çekerdi. Bir gün bunun neye yaradığını sorduğumda bakkal; “Büyüyünce Allah ismini bu defterlere yazdırmayı nasip etmesin” deyip neye yaradığını izah etmeye başladı. Tabi ki o yaşlarda bu olayı anlamak zor idi. Bildiğimiz yaz tahtaya al haftaya hesabı.
Avrupa para birliğinde nihai karar günü yaklaşıyor. Çeşitli işaretler geliyor bu konuda. Almanya’nın muhafazakâr seçkinlerinin bir bölümü euro karşıtı yeni bir parti kurdular. Sol Parti’nin kurucusu, eski
Sosyal demokrat maliye bakanı Oskar Lafontaine ise euro’yu dağıtmanın zamanının geldiğini’ ilan etti. George Soros kısa süre önce ‘Almanya’nın seçimi’ başlıklı alarm verici bir makale kaleme almıştı.
Ya Almanya euro’dan çıksın ya da kamu borçlarını ortaklaştıran Eurobond’lara karşı çıkmaktan vazgeçsin diyordu. Demir Şansölye giderek sıkışıyor. Almanya karar vermek zorunda.
Vahim bir ikilemle karşı karşıyalar. Güney’i (İspanya, İtalya vs.) euro’dan çıkartmak, bunu yapamıyorlarsa euro’yu terk ederek DM’a dönmek. Ya da tüm Avrupa’nın borcuna kefil olarak Güney’e gelir aktarmaya razı olmak.
Son dönemlerde Yunanistan’a uygulanan borç silinme olayı da uygulanabilir.
Güney’in Para Birliği’nden çıkartılamayacağı anlaşıldı. Gırtlağına kadar borçlu olan Güney bu kozu elinden kaçırmak istemiyor. Başta IMF olmak üzere herkes biliyor ki mevcut kemer sıkma politikaları ile bir yere varılacağı yok. Durgunlukla yüksek kamu ve banka borçlarının ödendiği iktisat tarihinde görülmüş şey değil. Öyleyse borçların büyük bölümü silinmesi muhtemel bir çözüm olabilir.
Almanlar çözümlenebileceğini inanırlarsa borç silme operasyonu ile birlikte Para Birliği’ne dahil tüm ülkelerin kamu borçlarının Eurobond’lar aracılığı ile ortaklaşmasını kabul edebilirler. Tabi ki mali disiplin kurallarının bu kez kesinlikle uygulanacağının garantisini almak şartıyla.
Borç sorunu acilliği nedeniyle bir diğer sorunu, Almanya ile Güney arasında oluşan makro ekonomik dengesizliğin yarattığı sorunu gizledi. 2000’li yıllardan bu yana Almanya cari fazla veriyor, Güney ise açık veriyor. Peki, bu açıklar nasıl finanse ediliyor?
Basitçe söyleyelim. Bundesbank’ın veresiye defterine yazılıyor. Yani bakkal amca’nın veresiye defteri misali.
Bu borç sorunu ancak yakın gelecekte Güney cari fazla, Almanya ise cari açık vermeye başlarsa zaman içinde aşılabilir. Bu olay tabi ki bir mucize derecesinde diyebiliriz. Almanların da bu durumda sürekli üretip veresiye satmaktansa “Biz artık yok’uz” demeye tercih edebilirler.
Avrupa Birliği’nin ekonomi alanındaki sorunları ağrımaya devam ediyor.
Ömer Yumlu
Finansal -Ekonomist