Belçika’da bütçe görüşmelerinin tıkanmasıyla birlikte hükümet krizi yorumları açıklamaları yapılmaya başlandı.

Belçika medyasında yapılan haberlerde Wetstraat'ta artık “parfum de crise” (kriz kokusu) var yorumlarına yer verildi.

Belçika Ekonomisi Sürekli Açık Veriyor.

Belçika’da 2024 yılı için tahmini kamu harcama tutarı yaklaşık 335,3 milyar € olarak öngörülmüştü. Ancak gelirler ise yaklaşık 308,2 milyar €'ya ulaşabilmiş ve aradaki fark bütçe açığı olarak not edilmişti.

Belçika’nın 2025 yılı federal düzeydeki bütçesi için birkaç önemli rakam dikkat çekiyor. Federal otorite ve sosyal güvenlik düzeyindeki bütçe açığı 2025 için yaklaşık €25,5 milyar olarak öngörülmüştü.

2025 yılı için bugüne kadar elde edilen verilere göre federal düzeyde bütçe açığının €26,2 milyar olacağı ve GSMH’nın yaklaşık %4,1’i düzeyine çıkacağı tahmin ediliyor.

Belçika Devletinin genel borç düzeyi de alarm veriyor. Belçika genel hükümetinin (general government) gayri safi borcu, 2024 sonunda GDP’ye oranla yaklaşık %104,7 olarak gerçekleşti.

Borcun nominal olarak ülke çapında artış eğiliminde. Örneğin, bültenlere göre federal hükümet borcu Şubat 2025 itibarıyla yaklaşık 528,308 milyar €'ya ulaşmış durumda. Kısa vadeli borçlanma araçlarından olan “treasury certificates” (1 yılın altında vadeli devlet kağıtları) için borç portföyünün stabil bir hacimde (yaklaşık 37,43 milyar €) tutulması öngörülmesine rağmen ciddi ödeme zorlukları yaşanıyor.

Belçika’da iktidarı oluşturan siyasi partilerin 2026 bütçesini hazırlamak üzere yapmış olduğu bütçe zirvelerinde artan bütçe açığı ve birikmiş borçların geri ödenmesi konularında ortak bir noktada buluşmada sorun yaşıyorlar.  Devletin borç/GSYH oranı da 2024 sonunda yaklaşık %104,7 iken, 2025 için ~%107,1, 2026 için ~%109,8 olarak öngörülüyor. Krizin ana bileşenleri olan bu durum, bütçenin sürdürülebilirliği açısından ciddi risk teşkil ediyor.

Başbakan Bart De Wever harcamaların kontrol altına alınması gerektiğini ve 2026 yılı için bütçede en az 10 milyar avro tasarruf yapılması gerektiğini düşünüyor. Muhtemel yapılması düşünülen tasarrufların ise daha çok sosyal güvenlik, savunma harcamaları ve faiz giderlerinin aşağı çekilmesi olarak uygulamaya dönüştürülmesi planlanıyor.

Bu arada AB tarafından, Belçika devletinin harcamaların yarattığı bütçe açığının giderek arttığına dikkat çekilerek yıllık net artış oranının belli sınırların altında tutulması yönünde bir tavsiyede bulunuldu. AB tarafından uygulanan “aşırı açık prosedürü” kapsamında Belçika’ya, bütçe açığını 2029’a kadar %3’ün altına indirme önerileri yapılmış durumda.   

2026 bütçesi için federal hükümetin ciddi kesintiler, gelir artırımları ve reformlar yapmak zorunda olduğu vurgulanıyor.

Koalisyon Ortakları Tasarruf Paketi Konusunda Uzlaşma Sağlayamıyor.

Belçika Hükümetinde bazı bakanlar veya partiler, açığın hızlı şekilde %3’e düşürülmesinin “rekabet gücü ve halkın tüketimi” açısından aşırı olduğunu söylüyorlar.

Hükümeti oluşturan diğer partilerin yöneticilerinin Borç/GSYH oranının %100’ün üzerinde olması, faiz giderlerinin artması ve gelecek nesillere yük bırakılması endişesi taşıdıkları görülüyor.

Hükümeti oluşturan diğer parti yöneticileri harcamaların çok yüksek seviyede artması veya gelirlerin artamaması durumunda kemer sıkma ya da vergi artırımı gibi seçenekler bunlar halkın tepkisini çekebileceği korkusunu yaşıyor.

Siyasi uzlaşma olmadan alınacak tedbirlerin uygulanmasında gecikme riskleri, bütçe açığını daha da büyütebileceği düşünülüyor.

Başbakan Bart De Wever 10 Milyar Euro Tasarruf Konusunda Israrlı

De Wever, hükümetin 2025–2026 döneminde bütçe dengesini sağlamak için en az 10 milyar euro tutarında tasarruf hedeflediğini söylüyor. Başbakan De Wever’e göre ‘Kapsamlı bir reform yapılmalı ve ekonomik çürüme durdurulmalı’.

Belçika Medyasında yapılan yorumlara göre Başbakan Bart De Wever’in istediğini elde etmek için hükümetin devamlılığını bir baskı aracı olarak kullandığı iddia ediliyor.

Federal hükümetin üst düzey bakanları çarşamba günü yaptıkları toplantıda birkaç saat sonra bütçe konusunda bir anlaşmaya varamadan ayrıldılar. Oysa önceden, sonuca varana kadar müzakere edilmesi planlanmıştı.

Başbakan Bart De Wever'in 2026 yılı için bütçede 10 milyar euro tasarruf yapılması konusunda ısrarlı olmasına karşı koalisyon ortakları 6 milyarla sınırlamak istemeleri üzerine uzlaşma masası dağıldı.

Bu nedenle De Wever, dün müzakereler başlamadan önce bir kez daha noktayı koydu. “10 milyar minimum miktardır: bu hedefe ulaşana kadar müzakereye devam edeceğiz” dedi.

MR Partisi Masada Direniyor.

Bazı koalisyon partilerinin partilerin tutumlarının da net olması nedeniyle tasarruf paketinin tamamen tıkandığını belirtiliyor. Örneğin “MR, satın alma gücünün etkilenmesini istemiyor, yani vergi artışları istemiyor.”

“MR Partisi Wallonya'daki seçimleri, seçmenleri satın alma gücü ve daha düşük vergilerle ilgili vaatlerle ikna ederek kazanmaları nedeniyle iktidarın büyük ortağı tarafından önerilen tasarruf onanına karşı çıkıyor.

Belçika medyası MR partisinin sözcülerinin yorumlarını manşetlere taşıyarak; “İlk yıllarda harekete geçilmesi gerektiği fikrinden yola çıkılarak çok yıllı bir bütçe hazırlandı. Sonraki yılları beklerseniz, işler çok daha zorlaşır. Bu nedenle başbakan baskıyı artırıyor ve hükümetin varlığını masaya yatırıyor.” yorumlarına yer verdi.

Diğer partilerde “Başbakan Bart De Wever'in seçimle ilgili bir düşüncesi olduğu fikrinde birleşerek yapılan öneriye karşı çıkıyorlar.

Koalisyon Ortakları Tasarruf Oranını Çok Agresif Buluyor.

Hükümetin diğer ortakları öngörülen tasarruf miktarını için “çok agresif” buluyor.

Tasarrufun hangi kalemlerden yapılacağı konusunda görüş ayrılıkları var. Hedefin “en az 10 milyar” olarak konulması, ancak şimdilik daha düşük bir seviyeye (örneğin 6 milyar euro) inmeyi kabul eden değerlendirmeler de var. Uygulamada, bu kadar büyük tasarruf ya da gelir artırımı politikalarının halk, kamu hizmetleri, çalışan hakları üzerinde etkileri olabilir ve politik risk taşıyor.

Tasarruf Paketinde Neler Var?

• İşsizlik maaşları ve sosyal güvenlik harcamalarında kesintilere gidilecek.
• İşsizlik yardımlarının süresi kısaltılacak.
• İş gücü piyasasının esnekleştirilecek, çalışma teşvik edilecek.
• Emeklilik yaşı ve emeklilik sistemi yeniden düzenlenecek.
• Emeklilik yaşı yükseltilecek ve emekliliğe geçişin koşulları zorlaştırılacak.
• Daha sert göç politikaları uygulanacak.
• Entegrasyon harcamalarında kısıtlamalar yapılacak
• Vergi ve gelir artırıcı tedbirler alınacak.
• Büyük servetler üzerinden ya da vergi-tabanında değişiklikler yapılacak.

Bu sayede hem harcamalar azalacak hem de daha uzun süre çalışılması teşvik edilecek.

Tasarruf Tedbirleri Önerileri Konusunda Belirsizlikler Bulunuyor.

Başbakan De Wever’in hükümet programında mali disiplini vurgulamasıyla “10 milyar euro” ifadesi, kesin bir sayıdan ziyade mali konsolidasyon için güçlü bir ölçüt olarak kullanılıyor.

De Wever, “yaşlılık maliyetleri sürdürülemez” diyerek, uzun-vadeli hastalık halinde verilen yardımlarda daha sıkı denetim olacağını savunuyor.

Başbakan De Wever’e göre işverenlerin ve çalışanların yükünü azaltmak için bu yardımlara erişimin kısılması ya da süresinin sınırlandırılması gerekiyor.

Hükümet, istihdamın artması yoluyla “sosyal yardım harcamalarının otomatik olarak azalması” üzerinden yaklaşık 8 milyar euro civarında katkı beklediğini belirtiyor.

Hangi kalemlerden ne kadar tasarruf edileceği tam olarak net değil; çeşitli kesintiler ve reformlar öneriliyor ama ilgili partiler arasında henüz tam uzlaşma yok.

Bazı yorumculara göre tasarruf hedefi “10 milyar euro en az” şeklinde konmuş durumda; yani biraz daha yüksek bir miktar söz konusu olabilir. Bu arada işçi sendikaları ve sosyal gruplar bu tasarruf planlarına karşı protestolar düzenliyor; yani uygulama zorlu görünüyor.

Bu arada Belçika halkı gelişmeleri dikkatle izliyor ve alınacak radikal kararların kendilerine olumsuz etkileri konusunda endişe ile 2026 yılı bütçesi için yapılacak uzlaşmanın sonuçlarını merak be endişe ile bekliyor.

Yazan: Hüseyin Dönmez / 23 Ekim 2025